«عدالت» در انقلاب اسلامی از سایر مفاهیم بسیار گسترده‌تر است
تاریخ انتشار: ۲۵ آبان ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۴۲۰۶۷۶
به گزارش خبرنگار مهر، حجت الاسلام و المسلمین محسن مهاجرنیا صبح چهارشنبه در ششمین جلسه از نهمین دوره کرسی‌های آزاداندیشی که با عنوان «گفتمان انقلاب اسلامی» به همت مجمع هماهنگی پیروان امام و رهبری استان قم و اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر برگزار شد گفت: گفتمان انقلاب اسلامی یک نقطه مرکزی به نام «اسلام ناب» دارد و یک سری مفاهیم و آموزه‌های پیرامونی به عنوان «دال های شناور» که تحقق بخش دال مرکزی هستند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
استاد فلسفه سیاسی حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه قرار دادن آزادی در مقابل عدالت خطای تاریخی و ناشیانه جریان‌های سیاسی در جامعه ما است، گفت: جناح‌های سیاسی با مسئولیت نشناسی هم آزادی و هم عدالت را دچار کج فهمی کردند، یک جناح به آزادی آویزان شد و جناح دیگر به عدالت چسبید. آنقدر با هم دعوا کردند که شعارهای یکدیگر را زیر سوال بردند. کاستی‌ها این جناح به اسم «عدالت» ثبت شد و کاستی آن جناح به اسم «آزادی» در حالی که به تعبیر مقام معظم رهبری آزادی و عدالت دو شعار فطری و جهانی هستند که بار انقلاب اسلامی بر دوش آنها است.
وی با طرح این سوال که الان عدالت در جامعه چگونه معنا می‌شود؟ افزود: عدالت مفهومی ذو مراتب است هم جزئیات مادی زندگی را شامل می‌شود و هم بنیان خلقت و نظامات تکوینی آفرینش است. از اسماً و صفات الهی است. هم هدف رسالت همه انبیا است و از ارزش‌های انسانی و اخلاقی و شرعی مهم است و هم روش بهزیستی و همزیستی در جامعه انسانی است. در ادبیات ائمه (ع) عدالت مفهومی استعلایی است و بشارت به آن جز ره آورد رسولان الهی است «بِالْعَدْلِ قامَتِ السَّماواتُ وَ الاَرْضُ»، آنها خبر می‌دهند که آسمان‌ها و زمین، بر بنیاد عدالت استوار مانده اند. آنها در تفسیر آیه قرآن که می‌فرماید: «وضع المیزان»، میزان را به معنای عدالت می‌دانند، یعنی همه چیز در ترازوی دقیق عدالت هست، همه خلقت و همه کار خدا عادلانه است. مکتب اهل البیت (ع) را با این نگاه بلند به نام «عدلیه» معرفی کرده اند. ما این نگاه بلند را رها کردیم، عدالت را آوردیم تبدیل کردیم به همین تلقی پیش پا افتاده که در دنیای غرب و شرق مطرح است.
در گفتمان انقلاب اسلامی، «عدالت» مفهوم ساده ای نیست
رئیس اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر گفت: در گفتمان انقلاب اسلامی، «عدالت» مفهوم بسیط و ساده ای نیست. ابعاد روشی، ارزشی، هنجاری، آرمانی، بنیادی، عملی و ساختاری دارد. گستره عدالت از سایر مفاهیم سیّال و دال‌های شناور انقلاب اسلامی بسیار گسترده‌تر است. مفاهیمی مانند استقلال و آزادی و ارزش‌های اخلاقی و معنویت، اختصاص به انسان و حیات انسانی دارد در حالی که «عدالت» فراتر از انسان و کیهان و تکوین و تشریع است. ربوبیّت الهی بر مبنای «عدالت» نظام عالم را تدبیرمی کند.
وی با اشاره به عدالت امیرالمؤمنین (ع) افزود: آن حضرت به قاضی اش می‌فرماید اگر شاکی و متهمی پیش تو آمدند، مساوی به آنها نگاه کن، نه اینکه فقط عادلانه قضاوت کن بلکه نگاهت هم عادلانه باشد، مگر نگاه چه تأثیری در قضاوت عادلانه دارد؟ می‌گوید نگاهت را عادلانه تقسیم کن، طرفین دعوا مهم نیست مسلمان باشند یا غیر مسلمان. این عدالت مکتب اهل بیت (ع) ما است. امام سجاد علیه السلام فرمود اگر آن شمشیری را که با آن امام حسین (ع) را شهید کردند و سرش را از بدن مبارکش جدا کردم نزد من به امانت بگذارند من در امانت خیانت نمی‌کنم و شمشیر را به صاحبش بر می‌گردانم. این مصداق عدالت و اخلاق و منش انسانی در مکتب ماست.
استاد حوزه و دانشگاه سپس گفت: در دنیای غرب یک چیزی دارند به اسم «عدالت توزیعی» یعنی اینکه کالاها و امکانات اجتماعی برابر تقسیم شود. آنها مقتقدند انسان‌ها آزادند هر طوری می‌خواهند زندگی کنند. اما میان انسان‌ها رقابتی برای رسیدن به نیازهایشان ایجاد کرده اند که مبنای آن بر بی عدالتی است. مسابقه میان یک دونده حرفه ای و آماتور است. نتیجه آن جنبش ۹۹ درصدی وال استریت در امریکاست.
سه تلقی از عدالت در دنیا
وی گفت: در آستانه ظهور انقلاب، سه تلقی از عدالت در دنیا مطرح بود. یک تلقی این بود که عدالت یک مسئله طبیعی است، یعنی نیاز به دستور و قانون و شرع و خدا و پیغمبر ندارد، بر اساس قانون طبیعت نوعی عدالت وجود دارد، این همه حیوانات دارند در طبیعت زندگی می‌کنند. بر مبنای زور، یعنی هر موجودی زورش بیشتر است در طبیعت قدرت بیشتری دارد، امکانات بیشتری به دست می‌آورد، می‌گویند این قانون طبیعت، عین عدالت و عامل زندگی است. تلقی دیگر عدالت را فطری می‌دانست. فطرت بالاتر از طبیعت است. فطرت اختصاص به انسان دارد و شامل حیوانات نمی‌شود، «فطره الله التی فطر الناس علیها» یعنی آن سرشت الهی که انسان‌ها را بر اساس آن آفریده است. تلقی سوم که ابتدا دنیای غرب به آن رسید، این بود که عدالت نه طبیعی است و نه فطری بلکه قراردادی پسینی است که در هر جامعه و کشوری جعل و قرارداد می‌شود. عدالت یعنی رعایت قوانین و مقررات پذیرفته شده در جامعه که امری اعتباری و قراردادی است.
نویسنده کتاب نظریه فرایندی انقلاب اسلامی افزود: مبنای قراردادی و حقوقی بودن عدالت، فضای زندگی اجتماعی را ملک مشاع شهروندان می‌داند که بر اساس قانون، بهره مندی از آن برای همه آزاد است. ظاهر این عدالت خوب است. اما چون با شایستگی‌ها، صلاحیت‌ها و فضیلت‌های انسان‌ها و با درون آنها کاری ندارد و حقایق ذاتی و جوهری انسان را نادیده می‌گیرد و امتیازها، اولویت‌ها و تحصیل منصب‌ها و کالاهای اجتماعی و همه برخورداری‌ها در محدوده ملک مشاء به موقعیت‌های اجتماعی افراد وابسته است، این مبنا نیز عدالت را محقق نمی‌کرد.
وی افزود: گفتمان انقلاب اسلامی مبنای جدیدی مطرح کرد، نه صرفاً طبیعت گرایی فلسفه یونان و نه فطرت گرایی به سبک مسیحیت قرون وسطایی و نه قرارداد گرایی مدرنیته مغرب زمین، چیزی فراتر از اینها را مبنای عدالت قرار داد. ابتدا به عدالت اصالت داد و آن را از نسبیّت گرایی مصلحت اندیشانه و سود انگارانه غربی خارج کرد. دوم ریشه عدالت را در فطرت تکوینی انسانی دانست. سوم آموزه‌های تشریعی و همسوی با تکوین و فطرت و طبیعت را اساس عدالت قرار داد و اعلام کرد که عدالت بر پایه حق و صلاحیت هاست و برای همه این مراحل الگوی عملی عدل علی (ع) را شعار اساسی خود قرار داد. بر اساس این عدالت در همه مسائل مادی و معنوی جامعه، همین حقانیت، اهلیّت و صلاحیت‌ها باید مراعات شوند «إِنَّ اللَّهَ یَأمُرُکُم أَن تُؤَدُّوا الأَماناتِ إِلیٰ أَهلِها»، یعنی همه چیز امانت الهی است، همه مسئولیت‌های اجتماعی، همه پست‌ها، مقام‌ها، همه کالاهای اجتماعی امانت الهی هستند، خود ما هم امانت الهی هستیم و طبق «عدالت» امانت را باید به اهلش داد.
استاد مهاجرنیا بیان کرد: در مسائل حقوق اجتماعی، انقلاب اسلامی یک شاهکاری جدیدی ابتکار کرد و آن این بود که مبنای عقلایی در توزیع کالاهای اجتماعی با روش انتخابات سیاسی اکثریتی را تلقی به قبول کرد و قضیه «هر کس یک رأی دارد» را پذیرفت. اما بر خلاف دنیای غرب آن را مشروط به صلاحیت‌ها، اهلیّت ها و شرایطی کرد. قانون اساسی جمهوری اسلامی می‌گوید در انتخابات همه کسانی که توانایی دارند به میدان بیایند، همه رأی بدهند، ولی از این طرف آمده گفته که به صلاحیت‌ها، شایستگی‌ها، معیارها و اهلیّت ها رأی بدهید، به اصلح رأی بدهید. هر کسی در رأی دادن نزد خداوند مسئول است. این مبنای عدالت برای سامان دادن به زندگی اجتماعی در محدوده ملک مشاع، به صلاحیت‌ها، شایستگی‌ها، فضیلت‌ها توجه دارد، بر اساس مبانی قرآنی در این عدالت، طبیعت انسان‌ها برابر است «إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثی» خداوند شما را از زن و مرد خلق کرد، خلقت طبیعی هیچ فضیلت و برتری ایجاب نمی‌کند. فضیلت به علم و تقوا و مجاهدت در راه حق است.
ارزش‌ها فراتر از قوانین و هنجارهای اجتماعی هستند
وی در ادامه ویژگی‌های عدالت انقلاب اسلامی را در ارائه ارزش‌ها و روش‌های درست در سبک زندگی دانست و گفت: ارزش‌ها فراتر از قوانین و هنجارهای اجتماعی هستند. ضمانت اجرایی آنها به وجدان اخلاقی انسان‌ها واگذار شده است. انقلاب اسلامی برای تحقق عدالت که یک ارزش والا است در بسیاری از موارد آن را به هنجار و قانون تبدیل کرد تا ضمانت اجرایی هم برای آن ایجاد کند. حکومت اسلامی، قانون اساسی و کارگزار مسلمان، ضمانت‌های اجرای عدالت هستند.
استاد مهاجرنیا افزود: گفتمان انقلاب اسلامی بر این پیش فرض استوار شده است که خداوند یکصدو بیست چهار هزار پیغمبر را فرستاده است تا «لیقوم الناسُ بالقسط» تا همه انسان‌ها قیام به قسط کنند نه اینکه فقط انبیا قسط و عدل را رعایت کنند بلکه همه انسان قائم بالقسط بشوند. اهمیت عدالت به گونه‌ای در قرآن بیان شده است که گویا هیچ هدف دیگری غیر از عدالت مطرح نبوده است.
وی سپس گفت: عدالت در گفتمان انقلاب اسلامی از مفاهیمی است که اختصاصی نیست، قوانین عدالت قوانین عام هستند، جهان شمولند، فرازمانی هستند، یعنی نمی‌شود یک چیزی دیروز عدالت بوده، امروز عدالت نباشد. اگر عدالت یک قانونی گذاشته همیشه عدالت است. عدالت همیشه آرمان است، فرا روایتی است که هیچ وقت از آرمان بودنش نمی‌افتد، تا روز قیامت یک حقیقت آرمانی است که افقش به قدری وسیع هست که در دنیا انتها ندارد، پیغمبر اکرم (ص) و امیرالمومنین (ع) که اوج انسان کامل هستند هم آرمانشان تأسیس یک جامعه عدالت محور است.
استاد مهاجرنیا در پایان افزود: این عدالتی که هم آرمان وهم پایه و اساس جمهوری اسلامی است، هم روش زندگی و اداره مملکت داری و مدیریت و اداره جامعه اسلامی است، هم مفصل بندی همه مفاهیم دینی است، بسیار مهم هست و این عدالت آموختنی است باید آن را آموزش داد، باید تبیین کرد. در همه حقوق اجتماعی، در امور مادی و معنوی، در سیاست و اقتصاد و اجتماع باید به آن توجه کرد، در صلاحیت‌ها، در شایستگی‌ها، در معنویت‌ها، در فضیلت‌های جامعه، اینها را باید دید، قوانین باید عادلانه باشند، مجریان باید عادلانه باشند، هدفشان باید عادلانه باشد، باورهای عادلانه باید پشت همه کارها باشد که متأسفانه ما خوب نتوانستیم این را در جامعه عملی کنیم، باید برگردیم به آموزه‌های دینی و ارزش‌هایی که مبنای گفتمان انقلاب اسلامی بود و مردم برای آنها انقلاب کردند. از روز اول مردم به عشق عدالت علی (ع) و برای رسیدن به آن قیام کردند، برای همین ارزش‌ها به قانون اساسی رأی دادند و این نشان می‌دهد که عدالت هنوز هم آرمان است و ما باید به شعارهای اصیل و دال‌های تبیین کننده نقطه گفتمانی انقلاب اسلامی برگردیم.
کد خبر 5633449منبع: مهر
کلیدواژه: مقام معظم رهبری قم انقلاب اسلامی ایران گام دوم انقلاب بوشهر خطبه های نماز جمعه کرمانشاه کتاب و کتابخوانی گرگان بارش باران اغتشاشات ایران خراسان رضوی بیرجند مشهد ویروس کرونا اردبیل ایلام زاهدان گفتمان انقلاب اسلامی انقلاب اسلامی شایستگی ها صلاحیت ها دنیای غرب انسان ها بر اساس ارزش ها ت الهی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۴۲۰۶۷۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
فیلم‌های سیاه ما با فیلم‌های سیاه آمریکایی تفاوت‌هایی دارد
به گزارش خبرگزاری مهر، حجت‌الاسلام احمد اولیایی در نشست تحلیل و بررسی فیلم «و عدالت برای همه» از سلسله نشست‌های سینما اندیشه که در سالن نمایش فیلم معاونت فضای مجازی، هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد در بیان نقد فیلم از لحاظ محتوایی تصریح کرد: باید نگاه کنیم فیلم از نظر محتوایی چه پیامی را در خود دارد؟ و چه چیزی را می‌خواهد ثابت کند؟ و چه ظرفیتی را برای ما ایجاد می‌کند؟ این فیلم پیرامون عدالت می‌باشد و عدالت اجتماعی به عنوان یک فضیلت انسانی اجتماعی در تمام دنیا در تمام حکومت‌ها در تمام مکاتب فکری مورد توجه است.
حجت‌الاسلام احمد اولیایی تصریح کرد: عدالت اجتماعی موضوع بسیار جذاب برای کار هنری چه در برنامه‌های تلویزیونی چه در سینما و چه در تمام قالب‌های هنری می‌باشد و این موضوع می‌تواند موضوع به شدت جذابی باشد چرا که فارغ از مکتب و ایدئولوژی و جامعه و جغرافیا است و همه انسان‌ها به این موضوع علاقه مند هستند و اینگونه محتواها می‌توانند همانند مسائل انسانی آغاز یک گفتگو باشد.
وی گفت: ما در تمام فیلم شاهد تضادهایی هستیم که آلپاچینو باید در بازی خود تضاد بین اخلاق و عدالت در تضاد بین فساد و عدالت در تضاد بین منافع شخصی و عدالت اجتماعی همه را نشان دهد و همچنین کارگردان به شکل بسیار رادیکال در صدد نقد سیستم قضائی آمریکا است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان داشت: البته شرایط زمینه‌ای تولید این فیلم خیلی حائز اهمیت است یعنی حد فاصل بین ۱۹۶۵ تا ۱۹۸۰ یک زمینه‌ای در ایالات متحده وجود دارد و ما آن را پیروزی جنبش سیاه پوستان را داریم که بعد از سال‌ها شاید در حدود صد سال مبارزه حقوقی موفق می‌شوند تا لایحه برابری سیاه پوست-سفید پوست را در سال ۱۹۶۸ به تصویب برساند.
وی ادامه داد: کل فیلم درون سیستم قضائی اتفاق می‌افتد یعنی شما لوکیشن خیابان خانه و کلاً جامعه را کمتر می‌بینیم و سیستم قضائی که در این فیلم نشان داده می‌شود یک بروکراسی مداری محض را اشاره می‌کند بطوری که بروکراسی اداری در سیستم قضائی آمریکا در این فیلم به عنوان یک مانع بزرگ نشان داده می‌شود.
حجت‌الاسلام اولیایی گفت: امروزه در عمده کشورهای جهان در ایران ما همین معضل را داریم که مقام معظم رهبری بارها فرمودند که ما باید وارد مرحله دولت سازی بشویم چرا که ما در دولت مدرن زیست می‌کنیم. دولت مدرن یعنی مبتنی بر بروکراسی، مبتنی بر عقلانیت ابزاری و در زندگی مدرن، انسان‌ها بر اساس منافعی که به دست می‌آورند عقل خود را به کار می‌گیرند و این عقل ابزاری عقل به مثابه ابزاری برای تأمین منفعت می‌شود و این عقلانیت ابزاری نیز در سیستم قضائی به تصویر کشیده می‌شود.
وی بیان داشت: در برخی از فیلم‌های سیاه ما با فیلم‌های سیاه آمریکایی تفاوت‌هایی وجود دارد. بازیگر در این فیلم با یک بازی بی نظیر با یک کنشگری‌های قشنگ در صدد این است که به مخاطب خود بفهماند اصلاح سیستم امکان دارد و امید را در فیلم تزریق می‌کند.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اضافه کرد: یعنی به جایی آنکه سیستم فاسد قضائی در ذهن شما و مخاطب بماند، اصلاح و امیدی در ذهن‌ها خواهد ماند اما در سیاه نمایی‌های برخی فیلم‌های ایرانی کارگردان و تهیه کننده سیستم را فاسد نشان می‌دهد که یک نفر بیاید و اصلاحش کند و نیت کارگردان و تهیه کننده بولد کردن آن سیاهی بوده ولی این فیلم با نقد سیستم قضائی آمریکا یک خوبی هم که دارد این است که یک سری عدالت‌هایی هم اجرا شده است و عده‌ای به حق و حقوق خودشان رسیده‌اند و در تیتراژ به ذهن مخاطب القا می‌شود که این امکان هست که سیستم رو به بهبودی برود و این با تزریق این نگاه به مخاطب آمریکایی بد در ذهن نمی‌ماند و ما در انتهای فیلم احساس می‌کنیم که با آمریکایی در چند سال آینده روبرو خواهیم شد که قوی‌ترین و پاک‌ترین سیستم قضائی دنیا را دارد اما ما در ایران برعکس عمل می‌کنیم.
وی ابراز داشت: ما به جای عدالت کیفری باید به سمت عدالت ترمیمی برویم و عدالت ترمیم به چه معناست؟ در عدالت کیفری چه سوال‌هایی مطرح می‌شود؟ سوال این است که چه قوانینی شکسته شده؟ مجرم کیست؟ و مجرم چه مجازاتی باید ببیند؟ اما در عدالت ترمیمی سوال نمی‌شود بلکه توضیحات سوال می‌شود که چه کسی آسیب دیده؟ چند نفر دخیل بودند؟ در آسیب دیدن این شخص چه کسانی در این وضعیت سهیم بودند؟ چه نیازهایی باعث شده است که اینها به سمت این کار بروند؟ عدالت ترمیمی دنبال آن است که بخواهد بزه را از بین ببرد لذا ما در ایران به سبب وجود اندیشه اسلامی این ظرفیت را داریم که متأسفانه به آنها پرداخته نمی‌شود.
حجت‌الاسلام احمد اولیایی ادامه داد: سینمای ما در ادبیات عدالت ترمیمی از حیث ادبیات علمی دانشگاهی و آکادمیک در ایران تکمیل نشده است ولی در اندیشه اسلامی ظرفیت‌هایی وجود دارد که ما بتوانیم در این ادبیات تولید فیلم کنیم. امروزه فیلم‌هایی که در حوزه دادگاهی و حوزه حقوقی در ایران تولید و پخش شده اینها همگی در بحث عدالت حقوقی عدالت کیفری همچون فیلم «علفزار» یا فیلم «هیس! دخترها فریاد نمی‌زنند» زیاد داریم که سیستم را خشک نشان می‌دهند.
وی تصریح کرد: امروزه برخی از رویه‌هایی که در دادگاه ایران وجود دارد مثل بحث مشاوره، بحث تغییر مجازات‌ها توسط قاضی مثل کتاب خواندن یا مانند اینها یا حتی ایجاد چرخه تقصیر ترک فعل چند سالی در ایران باب شده است. در پارادایم عدالت تربیتی اندیشه اسلامی، اندیشه دینی منطبق با حقوق اسلامی و علوم انسانی اسلامی می‌باشد نه حقوق که از غرب وارد ایران شده باشد و لذا ما این ظرفیت را داریم که در این فضا تولید اندیشه کنیم و ما در اندیشه اسلامی دینی و بومی خودمان حرف داریم یعنی مردمی سازی که رهبری تاکید می‌کنند.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: برگزاری این سلسله جلسات برای این است که ببینیم ما ظرفیت‌های اندیشه‌ای و علم انسانی خودمان را چگونه می‌توانیم از مسیر سینما و تولید آثار هنری به مخاطب منتقل کنیم و حداقل یک سری گره‌های ذهنی ایجاد کنیم، حداقل پرسش‌هایی را خلق کنیم این حلقه مفقوده فقط با گفتگو ایجاد می‌شود یعنی اندیشمندان باید بنشینند گفتگو کنند تا این رابطه برقرار شود تا هنرمند با یک نگاه اندیشه‌ای به سمت تولید حرکت کند.
سلسله نشست‌های اکران و تحلیل و بررسی و ایده پردازی تولید فیلم از دیدگاه اندیشه اسلامی از سوی میز اسلامی سازی علوم انسانی و معاونت فضای مجازی، هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی برگزار می‌شود.
کد خبر 6098144
جزئیات جدید از دزدیده شدن دختر ۴ ساله کلالهای؛ کارگر ۳۵ ساله قصد فروش یسنا را داشت